İçerikler
Kronik Yara Nedir ?
Kronik yara, geç ya da güç iyileşen ya da iyileşmeyen tüm yaralara verilen addır. Bir yara tedaviye rağmen 4-6 hafta içinde iyileşmiyorsa kronik yara ismini alır.
Altta yatan hastalıklar; diyabet, damar tıkanıklığı, yatak bası yaralarıdır.Eşlik eden faktörler ise obezite,sigara kullanımı,genel durum bozukluğu,ileri yaş, kanser, kullanılan bazı ilaçlardır. Ayrıca uygun olmayan ayakkabı ve ayak şekil bozukluğu artırıcı nedenlerdir.
Diyabet Hastalarında Kronik Yara Nasıl Oluşur?
Dokunun yeterince beslenmemesine bağlı olarak iyileşmeyen bölgeye ayrıca enfeksiyon yerleşmesi sonucu tedavisi daha da güçleşir.
Diyabet hastalarında bacak sinirlerinin bozulması(nöropati) ,damarların tıkanması, savunma sisteminin zayıflaması sonucu yaraların iyileşme sorunu artar.
Diyabetik hastalarda başlayan küçük bir kızarıklık,başlayan yara bile çok önemlidir. Dikkatli bir takip ve tedavi gerektirir. Bu durumdaki hastaların çogunda ayakta kronik yaralar oluşur. Kronik yara oluşan hastaların yarısında yeterli tedavi yapılmazsa amputasyona kadar ulaşan kötü sonuçlar görülür.
Diyabet Hastaları Kronik Yara Oluşumundan Korunmak İçin Neler Yapmalıdır?
- 1. Şekerini kontrol altında tutmaları gerekir.
- 2. Bu hastalarda koruyucu his duygusu kaybolacağı için her gün dikkatli ayaklarında yara kontrolü yapılmalı (Ayna yardımı, yakınlarının yardımı ile).
- 3. Hergün ayak ılık su- sabunla yıkanıp,yumuşak beyaz havlu ile kurulanıp, yumuşatıcı krem ile bakımı yapılması gerekir.
- 4. Tırnaklar dikkatli düz kesilmeli , lastiksiz pamuklu dikişsiz çoraplar günlük değiştirilmeli.
- 5. Ayakkabıları yumuşak, yuvarlak ve kapalı burunlu, sıkmayan modelde olmalı. Parmak arası terlik, yüksek topuklu, dar önü açık ayakkabı giyilmemelidir. Mutlaka çorapla (en az iki ayakkabı dönüşümlü) giyilmelidir.
- 6. Oluşan nasır, tırnak batığı, mantar hastalıklarını kendisi tedavi etmemeli , uzman hekim yardımı almalı.
- 7. Kesinlikle çıplak ayakla dolaşılmamalı. Isıtıcılara, sıcak su torbalarına temas etmemeli.
- 8. Uzun süre oturmalarda ayak yukarı kaldırılmalıdır (iki üç saatte bir), istirahat ve egzersiz dengesi iyi sağlanmalıdır. (Uzun yürüme, uzun oturma süreleri uygun degil)
- 8. Antibiyotikli kremler kontrolsüz uygulanmamalı. Kesinlikle flaster, yara bantı ile kapatma yapılmamalıdır.
Bu tarz hastalarda yara oluşunca multidisipliner bir yaklaşımla tedavi edilmelidir. İlerleyen kronik yara hastalarının tedavileri hastanede yatarak yapılır.
Bu kronik yara hastalarında öncelikle şeker düzeltilir sonra yara tedavisi yapılır. Kültür sonucuna göre antibiyotiğe başlanır. Kronik Yara bakımında günlük pansuman ve debritmana ek olarak vakum tedavisi, hiperbarik O2 tedavisi gibi ek tedavileruygulanır. Hastaların damar yapısı gerekli tetkiklerle USG, BT, anjiyografi gibi girişimler yapılıp araştırmalıdır.Bu konuda girişimsel radyolog işlem yapar. Gerekirse damar cerrahı uzmanı müdahale eder. Daha sonra kontrol altına alınan yara gerekirse greftler ile kapatılır.
5 yıl içinde %75 tekrar yaraların oluşma riski vardır. Bu nedenle çok sıkı takip edilmeli.
Kronik yarada öncelik debritman yani ölü dokunun temizlenmesi uygulanmasıdır. Gerekirse amputasyonlar(ölü doku-kararmışdokularda) uygulanır.Debritmanda nekroze dokular,yabancı maddeler ,enfeksiyona yol açan bakteri ve ürünleri ortamdan çıkarılır. Kas dokusunda kanlanma görülünceye kadar debritman uygulanır.
Enfeksiyon yara iyileşmesini geciktiren temel nedenlerden olduğu için yapılan kültür sonucuna göre antibiyotik tedavisine başlanır.Dahiliye ,intaniye uzmanları tarafından degerlendirilir.
Hastanın diyabet tedavisi sağlanır.(Dahiliye uzmanlarınca ).Diyetisyen tarafından beslenmeleri düzenlenir. Psikolojik destek sağlanır.(Psikiyatri uzmanı,psikolog) Vakum tedavisi uygulanabilir. Lokalize negatif basıncın uygulandığı bir pansuman yöntemidir. 2-3 günde bir pansuman değiştirilir. Ayrıca bu hastalara gerekli durumlarda bu tedavilerin yanısıra hiperbarik oksijen ,ozon uygulanması saglanmaktadır.
Hiperbarik O2 tedavisi 0 O2 solutarak özel merkezlerde yapılır. Kan ve dokularda oluşan hiperoksijenizasyon temel etki mekanizmasıdır.HBO tedavisinde temel olarak yara çevresindeki damarsal bağ doku bölgesine yeterli O2 saglayıp yara bölgesinin düzeltilmesidir. Erken dönemde oldukça faydalı iken ileri dönemlerde etkinliği azalmaktadır. Bölgesel olarak Oksijen uygulaması ise tartışmalıdır.
Medikal ozon uygulaması %0,5-5 arası ozon /O2 gaz karışımının bölgesel yada sistematik uygulanmasıdır. Bölgesel olarak ozonlanmış meteryal yal bölgesel olrak 15-20 dakika uygulanır. Bazı büyüme faktör üretimini artırır enfeksiyonu tedaviye yardım etkisi var. Sistemli olarak hastanın kanının alınıp ozonlayıp verilmesidir. Rectal yoldan da uygulanabilmektedir.
Halen araştırma aşamasında olan bazı tedavi yöntemleri takip edilmektedir. Growth faktör yaralar üzerinde güçlü etkisi vardır. Araştırmalar sürüyor. Gen tedavisi, kök hücre uygulamaları halen erken faz aşamasındadır. Bu tedavilerin etkinlik ve güvenilirlikleri uzun süreli çalışmalar sonucunda anlaşılacaktır. Basınçlı su ,ultrason ile radyofrekans yöntemleride çeşitli merkezlerde denenmektedir.